Kalibrasyon Nedir?
“Ölçüm sonuçları önemliyse, kalibrasyon da önemlidir.”
Dilimize Fransızcadan giren bu sözcük, Metroloji Bilimi içerisindeki tanımı; belirlenmiş koşullar altında bir ölçü aleti veya ölçme sisteminin gösterdiği veya bir ölçüt/ölçeğin ifade ettiği değerler ile, o sistemi ölçen/referans olarak değerleri bilinen cihaz/sistem arasındaki ilişkiyi oluşturan işlemler dizisi olarak tanımlanır. Kalibrasyon bir ölçme aleti veya düzeneğinin doğru sonuçlar verecek şekilde ayarlanması işlemi değildir.
- Kalibrasyonun sonucu, ölçeğin, ölçü aletinin veya ölçme sisteminin hatasını kestirmeye, veya belirli bir skalanın işaretlerine değerler verilmesine olanak sağlar.
- Kalibrasyon işlemi başka metrolojik özellikleri de belirleyebilir.
- Kalibrasyon sonucu, kalibrasyon sertifikası veya kalibrasyon raporu adı verilen bir doküman ile kaydedilebilir.
Özel ekipmanlarla, hassas olarak yapılıp orijin kabul edilen referans cihaza uygunluğu, bir rapor veya sertifika ile kayıt altına alınan ölçme aleti veya ölçüm cihazına ait bu belgelerin üzerinde, mutlaka aletin/cihazın marka, model, seri numarası ve sapma büyüklüğü bulunur. Ayrıca, sertifikanın izlenebilirliğini takip edebilmek için, Rapor veya Sertifika numarası da içermektedir.
Kalibrasyon Ne Değildir?
Günlük dilde “ayarlama” anlamında kullanılsa da cihazın ayarlanması değildir. Daha açık ifadeyle, yanlış ölçen bir ölçüm aletinin doğru ölçecek şekilde ayarlanması değildir. Bu işlemin adı “ayarlama” dır. Kalibrasyon, cihazın ölçüm belirsizliğinin belirlenmesi de değildir. Kalibrasyon işlemi sonucunda kalibrasyon sertifikası yada kalibrasyon raporu düzenlenir. Kalibrasyon işlemine tabi tutulan herhangi bir cihazın çalışma prensibi haricinde işlem yapılmadan mevcut halindeki ölçümler değerlendirmeye alınarak ölçüm sonucu elde edilir. Bunun haricindeki işlemlere kalibrasyon denilemez.
Kalibrasyon Sertifikasında Bulunması Gereken Hususlar?
- Kalibrasyonun yapıldığı laboratuvara ait bilgiler:
- Kalibrasyonun yapıldığı yer
- Kalibrasyonun yapıldığı tarih
- Müteakip kalibrasyon tarihi
- Sertifika tarihi
- Sertifika no
- Kalibrasyonu yapılan cihaza ait bilgiler
- Cihazın tanımı
- İmalatçısı
- Modeli ve seri no
- Cihazın ait olduğu birim
- Sipariş no
- Kullanılan Referans Standartlar
- Kalibratörlerin adı
- Kalibratörlerin modeli
- Kalibratörlerin seri numaraları
- Kalibratörlerin sertifika geçerlilik süreleri
- Kalibrasyonun yapıldığı çevre şartları
- Sıcaklık
- Nem
- Sıcaklık Dengeleme Zamanı
- Kalibrasyon Metodu
- Kalibrasyonu yapan teknik personelin adı soyadı ve imzası
- Onay makamı, mühür ve imza
Cihaz kalibrasyonu, savunma, tıp, havacılık, ilaç ve otomotiv endüstrileri gibi ölçüm cihazları kullanan tüm şirketler için geçerlidir. Tüm bu endüstriler, çeşitli işlemler için ölçüm cihazlarına güvendiğinden, ürün kalitesini ve güvenliğini sağlamak için doğru ölçümler almaları gerekir.
Şirketinizde ölçüm cihazları ve ekipmanları kullanılıyorsa, doğru ölçümler almanızı sağlamak için kalibrasyon şarttır. Şirketler ekipmanlarını düzenli olarak kalibre ederek çeşitli avantajlar elde edebilirler. Bu kalibrasyon avantajlarından bazıları, daha uzun ekipman ömrü, daha fazla güvenlik, daha iyi uyumluluk ve daha fazla kârlılığı içerir.
Cihaz kullanımı ile ilgili özel durumlar haricinde genellikle ülkemizde kalibrasyon uygulaması yıllık olarak gerçekleşir.
Uluslararası Birimler Sistemi (SI Sistemi)
SI sistemi, ölçüm biliminde kullanılan temel birimleri belirten uluslararası birimler sistemidir. SI sistemi 7 temel birim (metre, kilogram, saniye, amper, kelvin, mol ve kandela) ve 22 türetilmiş birim belirler. Temel birimler, doğa sabitlerinden türetilir.
SI Sistemi yada Uluslararası Birimler Sistemi ölçüm sonuçlarında kullanılır. Raporlama esnasında yada hesaplamalarda evrensel geçerliliğe sahip SI Sistemi kullanılır.